گزارش، شرح و سنجش دیدگاه‌های تازه درباره‌ی علم دینی با تأکید بر دیدگاه‌های عبدالکریم سروش، مصطفی ملکیان، علی پایا و بیژن عبدالکریمی

نوع فایل :word 

تعداد صفحات :۱۸۷

این نوشتار به گزارش و سنجش انتقادهای چهار مخالف و منتقد مهم علم دینی در ایران، دکتر عبدالکریم سروش، آقای مصطفی ملکیان، دکتر علی پایا و دکتر بیژن عبدالکریمی می‌پردازد. پیش از آغاز مباحث اصلی، به منظور در اختیار داشتن چارچوبی مفهومی و روشن شدن جوانب بحث، از مباحثی چون معنا و مفهوم علم دینی، زمینه‌های طرح و بسط اندیشه علم دینی و رویکردهای عمده در باب علم دینی، سخن به میان آمده است.اندیشه دکتر سروش در باره علم دینی، از پیشگامی در ارائه قرائتی از علم دینی در ایران تا نامطلوب دانستن علم اسلامی، در نوسان بوده است. او در اوایل دهه ۶۰  به ارائه و تبیین قرائتی حداقلی از علم دینی می‌پردازد امّا در دهه ۷۰، جریان دینی کردن علم در جهان اسلام را به شدّت مورد انتقاد قرار می‌دهد. دکتر سروش در ضمن انتقادهای خود با تفکیکی که میان مقام ثبوت و نفس الأمر و مقام اثبات و تحقّق خارجی علوم قائل می‌شود، خواسته یا ناخواسته، توجه موافقان را به پرهیز از خلط میان این دو مقام معطوف می‌کند؛ خلطی که خود او نیز در انتقادهایش مانند برخی موافقان، مصونِ از آن نمانده است.انتقادهای آقای ملکیان با صبغه‌ای تحلیلی و دقّت و ثمربخشی افزون‌تر، در عین حال که قابل نقد و پاسخ است، موافقان را متوجه پیش فرض‌ها و مقدّمات اندیشه‌ی تولید علم دینی می‌نماید. او که علم دینی را منطقاً ممکن می‌داند، کوشش‌های انجام شده را ناموفق ارزیابی می‌کند و از دغدغه‌های مهم و مغتنمی در این باره سخن می‌گوید. دکتر علی پایا از موضع یک مدافع فلسفه‌ی علم رئالیستی انتقادی، به تحلیل و واکاوی ایده علم دینی می‌پردازد. او با تأکید بر تفاوت علم و فناوری و نیز دوگانه دانستن ماهیت علوم اجتماعی و برخی علوم انسانی، ضمن اصرار بر امتناع علم دینی، از امکان و مطلوبیت فناوری بومی و دینی، دفاع می‌کند.خلاصه آن‌که انتقادهای این چهار مخالف نه تنها عرصه را بر موافقان تنگ نمی‌کند و این اندیشه را با چالشی جدّی مواجه نمی‌سازد بلکه حاوی نکته‌های مثبت و مفیدی است که بر مباحث نظری این مقوله روشنی می‌بخشد و خلأها و زوایای پنهان آن را در معرض دید موافقان قرار می‌دهد که به مهم‌ترین آن‌ها اشاره شد. در نقد و سنجش انتقادهای مذکور ضمن گزارش دقیق و منصفانه هر انتقاد، از روش تحلیلی استفاده شده است.