بررسی مقایسه ای اثربخشی دو روش آموزش مدیریت استرس و حل مسألۀ اجتماعی در اضطراب و تعلل ورزی تحصیلی دانش آموزان

نوع فایل: word
تعداد صفحه: ۱۱۹ صفحه

اضطراب و تعلل ورزی تحصیلی در حیطه آموزش و پرورش از عوامل مخل و مخرب به حساب می آیند. تاثیر منفی اضطراب و تعلل ورزی بر فرایندهای تعلیمی و تربیتی توسط پژوهش های متعدد و مختلفی نشان داده شده است (کریمی، ۱۳۸۸). روانشناسان از سالها پیش پی برده اند که اضطراب مفهومی چند بعدی است. با اینکه همه ما تصدیق می کنیم که اضطراب را تجربه می کنیم، واقعیت این است که اضطرابی که ما تجربه می کنیم با اضطرابی که دیگران تجربه می کنند بسیار متفاوت است (ژاندا، به نقل از حسن زادگان، ۱۳۸۴). پیتر لانگ (۱۹۶۹)، یک الگوی سه سیستمی برای اضطراب پیشنهاد کرده است که این سه سیستم یا مولفه عبارتند از (۱) شناختی (۲) رفتاری (۳) فیزیولوژیکی یا بدنی (پاول و انرایت، ۱۹۹۱). کوکسال و پاور در مفهوم پردازی اضطراب یک گام فراتر نهاده اند. آنها این مسئله را مطرح کردند که مولفه شناختی اضطراب به خودگویی های کلامی و احساسات ذهنی (فاعلی) که افراد گزارش می دهند تقسیم می شود. به این ترتیب مولفه احساسی را به سه مولفه دیگر افزودند. آنها دلایل لازم برای حمایت از چهار بعد متمایز اضطراب بدست آوردند و در عین حال بیان کردند که خودگویی های کلامی و احساسات ذهنی تا حدود زیادی با هم مرتبط هستند. مانند محققان پیشین آنها نیز همپوشی کم بین این دو مولفه اضطراب شناختی با اضطراب بدنی و رفتاری را تأیید کردند (ژاندا به نقل از حسن زادگان، ۱۳۸۴). عوامل متعددی در ایجاد اضطراب نقش ایفا می‌کنند که یکی از این عوامل خانواده می‌باشد خانواده به عنوان اولین محیط شکل‌گیری شخصیت انسان از اهمیت زیادی برخوردار است بخصوص این که روابط والدین بر رشد سالم و متعادل عاطفی – روانی تاثیر زیادی می‌تواند داشته باشد. چندین مقاله نظری و تعدادی گزارش در زمینه ارتباط بین کارکرد خانواده و شروع اختلالات خلقی، بخصوص اختلال اضطراب وجود دارد (کاپلان و سادوک، بنقل از پورافکاری، ۱۳۸۷) برخی از مطالعات، بین وضعیت خانواده و اضطراب اعضای آن، همبستگی‌هایی یافته‌اند. بهترین شاهد بر این ادعا کار براون و همکارانش می‌باشد، آنها میزان آسیب‌پذیری در مقابل اضطراب را به عنوان بخشی از عوامل مرتبط با خانواده می‌دانند (براون و همکارانش، ۱۹۷۹؛ به نقل از بیرامی، ۱۳۷۸). اضطراب در دوره نوجوانی شیوع بیشتری می یابد. اضطراب در دانش آموزان موجب افت عملکرد تحصیلی و ایجاد زمینه ای برای سایر اختلالات روانی می شود و از این جهت در این پژوهش  بررسی روش های درمان آن مورد توجه قرار داده شده است. اضطراب تحصیلی یکی از پیامدهای تعلل ورزی تحصیلی به شمار آمده و به نوبه خود بر آن تاثیر می گذارد. ممکن است اضطراب تحصیلی ناشی از سطح پایین وضعیت تحصیلی بوده و خود عاملی موثر در افت تحصیلی باشد (جوکار و دلاورپور، ۱۳۸۶). تاثیرات مخرب اضطراب بر وضعیت تحصیلی آن را یکی از عوامل اصلی افت تحصیلی کرده است (حق شناس، ۱۳۸۸). با توجه به اینکه اضطراب یکی از عوامل زیرساز تعلل ورزی نیز می باشد، کاهش اضطراب می تواند کاهش تعلل ورزی را نیز به دنبال داشته باشد. نظر به اینکه اضطراب و تعلل ورزی میتوانند ناشی از استرس های مختلفی باشند، آموزش مدیریت استرس می تواند در کاهش این دو موثر باشد. همچنین با توجه به اینکه اضطراب و تعلل ورزی به تبع مساله و مشکلی ایجاد می شوند و هسته مرکزی آنها مساله حل نشده می باشد (جوکار و دلاورپور، ۱۳۸۶)، آموزش حل مساله نیز احتمالا  می توانند در کاهش اضطراب و تعلل ورزی مفید باشند. حل مساله اجتماعی به عنوان یکی از مهمترین مهارتهای روانشناختی نقش بسیار مهم و عمده ای در پیشگیری از بروز مشکلات روانی و بین فردی دارد. حل مساله اجتماعی خود شامل انواع مختتلف و متنوعی از مهارتهای رفتاری و روانی است که از جمله آن می توان به حل مسئله، معذرت خواهی، مذاکره کردن، خویشتن داری، اعاده حقوق شخصی، چگونگی واکنش در برابر مسخره شدن، درگیر دعوا نشدن، با فشارهای همتایان کنار آمدن و توانایی نه گفتن اشاره نمود (قاسم آبادی، طهماسیان و ایروانی، ۱۳۸۹). همچنین مهارت مدیریت استرس یکی از مهمترین تواناییها و مهارتهای روانشناختی در مقابله با موقعیت های فشارزا می باشد که می تواند نقش مهمی در سلامت و بهداشت روانی افراد داشته باشد (حسن زادگان، ۱۳۸۶). یکی از روش های کاهش اثرات منفی استرس بر عملکرد تحصیلی و اضطراب تحصیلی، آموزش مدیریت استرس می باشد. در این پژوهش از این روش برای کاهش اضطراب تحصیلی و همچنین تعلل ورزی تحصیلی استفاده گردید. از دیگر روش های کاهش اضطراب، روش آموزش حل مسأله اجتماعی می باشد که در این پژوهش از این روش نیز برای کاهش اضطراب و تعلل ورزی استفاده شد. در این پژوهش به دنبال پاسخگویی به ۲ سوال زیر می باشیم که آیا دو روش یاد شده در کاهش اضطراب و تعلل ورزی تحصیلی اثربخشند؟ و اگر اثربخشند، چه تفاوتی دارند؟