اثر بخشی آموزش سبک زندگی سالم بر مبنای مدل بهداشت جهانی بر اضطراب مرگ و رضایت از زندگی سالمندان شهر ایلام

فایل:word

تعداد صفحه:۹۲

انسان­ها طی فرآیند زیستی با مرحله­ای به نام سالمندی روبرو می­شوند، که در گذرگاه رشد طبیعی به دست  می­آید، به طوری که با سرنوشت آدمی عجین شده و ضرورتی اجتناب ناپذیر محسوب می­شود. سالمندی بنا بر تعریف سازمان بهداشت جهانی، عبور از مرز شصت سالگی است. هر سال ۷/۱ درصد به جمعیت جهان و ۵/۲ درصد به جمعیت ۶۵ سال و بالاتر افزوده می­شود (سازمان بهداشت جهانی[۱] ،۲۰۰۶).این پدیده، در کلیه ادوار تاریخی وجود داشته، اما، امروزه بر خلاف گذشته، پیشرفت­های علمی پزشکی، وضعیت تغذیه و اعمال روش­های درمانی موجب ازدیاد تعداد سالمندان در جوامع مختلف شده است. به قول سووی[۲] جامعه شناس اروپایی، « سالمند شدن یکی از پدیده­های زمان ماست». افزایش چشمگیر جمعیت سالمندی در سراسر دنیا پدیده­ای است که از قرن بیستم آغاز شده است. سازمان ملل در سال ۲۰۰۶، تعداد کل سالمندان دنیا را حدود ۷۰۰ میلیون نفر برآورد کرده است و پیش­بینی می­شود که این جمعیت در ۴۰ سال آینده، دو برابر شود. در ایران نیز، جمعیت بالای ۶۰ سال، تا سال ۲۰۲۰ حدود ۱۰ میلیون نفر و تا سال ۲۰۵۰ به بیش از ۲۶ میلیون نفر خواهد رسید (علی پور و همکاران، ۱۳۸۷).

سالمندی، فرآیندی است که با دگرگونی­های عمیق در سه بعد فیزیولوژیک، روان شناختی و جامعه شناختی انسان همراه است. علاوه بر سیر نزولی فرآیندهای زیست شناختی و افزایش کمی و کیفی استرس­های دوران سالمندی، مواجهه با مرگ، اجتناب­ناپذیر و اضطراب همراه با آن، در ایجاد اختلالات روانی این دوره، نقش مهمی دارد (قربانعلی پور و اسماعیلی، ۱۳۹۱). اضطراب مرگ یکی از انواع اضطراب هاست که ممکن است سلامت را در سالمندان تحت تأثیر قرار دهد.اضطراب مرگ[۳]، مشتمل بر افکار، ترس­ها و هیجانات مرتبط با پایان زندگی می­باشد. پژوهش­های صورت گرفته، با مروری اجمالی بر تحقیقات انجام شده در جمعیت غیر بالینی، نشان دادند که اضطراب مرگ در میان جمعیت عمومی، پدیده­ای شایع است (کاستنبام[۴]، ۲۰۰۰).در اواخر بزرگسالی، سالخوردگان به مرگ می­اندیشند و درباره­ی آن صحبت می­کنند. آن­ها از تغییرات جسمانی، میزان بالاتر بیماری و معلولیت و از دست دادن خویشاوندان و دوستان شواهد بیشتری برای مرگ به دست می­آورند. تجربه کردن مقداری اضطراب درباره مرگ، طبیعی است؛ اما، مانند سایر ترس­ها چنانچه خیلی شدید باشد سازگاری و کارآمدی را تضعیف می­کند.آنچه مسلم است این است که رفتار بارز انسان ها در برابر مرگ، ابراز نفرت، خصومت و انزجار است که معمولاً با ترس آمیخته­اند. این احساس­ها در افراد متفاوتند و بر حسب شدت، زمان، نژاد، مذهب و فرهنگ فرق می­کنند (منصور، ۱۳۸۸).یکی از علل عمده­ی اضطراب، ناکامی و نارضایتی از زندگی حال وگذشته فرد است و ایجاد امید به فعالیت و رضایت از زندگی،  اضطراب فرد را کاهش می­دهد. یکی از روش­های عاطفی و معنوی برای کاهش اضطراب مرگ نیز، رضایت از زندگی می­باشد (نادری و روشنی،۱۳۹۰).احساس خرسندی و رضایت از زندگی[۵]، از مؤلفه­های نگرش مثبت افراد نسبت به جهانی است که در آن زندگی می­کنند. رضایت از زندگی، با ارزش­ها ارتباط نزدیک، اما، پیچیده­ای دارد و  معیارهایی که افراد بر پایه آن، درک ذهنی خود را از خوشبختی ارزیابی می­کنند، متفاوت است. رضایت از زندگی در کل، بازتاب توازن میان آرزوهای شخص و وضعیت فعلی او می باشد؛ به بیان دیگر، هر چه شکاف میان سطح آرزوهای فرد و وضعیت عینی وی بیشتر گردد، رضایت او کاهش می­یابد؛ همچنین،  عوامل مختلفی از قبیل، ثروت، مسکن، امنیت، دوستان، امید، سخت­گیری، باورهای مذهبی، روابط و مدیریت خانواده، پیشرفت و موقعیت، روابط اجتماعی و تحصیل، خودباوری و عزت نفس، به طور کلی سلامتی افراد، بر میزان رضایت آنها از زندگی تأثیر می­گذارد (شانگاکوان، یو و لی[۶]، ۲۰۱۲) .سلامت بدون تردید یکی از مهمترین جنبه­های زندگی سالمندان است. موضوع سلامت، گفتگوی غالب سالمندان است. در سال ۱۹۴۶، سازمان بهداشت جهانی (WHO)، مقارن با تأسیس خود، تعریف سلامت را توسعه داد و به عبارت دیگر، به دو بعد فیزیکی و روانی، بعد اخلاق و ارزش­های اجتماعی را نیز  افزود. بدین ترتیب، دخالت این عوامل را در سلامتی بشر مورد تأیید قرار داد (فرشادان، ۱۳۸۹).از جمله مولفه­های سبک زندگی سالم، شامل فعالیت جسمانی، تفریح و سرگرمی، تغذیه سالم، مدیریت تنش، روابط اجتماعی و بین فردی و معنویت می­باشد؛ به عبارت دیگر، شرایط دستیابی به “شیوه زندگی سالم[۷] ” برای فرد سالمند عبارتند­ از: رعایت اصول تغذیه صحیح، رعایت بهداشت خواب، تحرک لازم در طول شبانه روز، عدم استعمال دخانیات، انجام معاینات دوره­ای منظم، برخورداری از سلامت روان و مشارکت فرد سالمند در فعالیت­های اجتماعی و زندگی در کنار خانواده (وال کوست و ساویج[۸]،۲۰۰۰). از آنجایی که پیری فرآیندی است که متوقف نمی­شود و تنها با داشتن زندگی سالم و مراقبت­های ویژه، می­­توان این دوران را به دورانی مطلوب و لذتبخش توأم با سلامتی تبدیل کرد، لذا، اتخاذ سبک زندگی سالم در دوران سالمندی از اهمیت قابل توجهی برخوردار است. با توجه به اینکه جمعیت سالمند ایران، روز به روز در حال افزایش بوده، شناسایی عوامل تأثیرگذار بر ارتقای سبک زندگی آنان از دغدغه­های ذهنی سیاست گذاران نظام سلامت کشورمان می­باشد؛ بنابراین، سلامت سالمندان، یکی از مسائل بهداشت در اکثر جوامع است و مقابله با این مشکلات نیازمند سیاست­گذاری و برنامه ریزی­های دقیق و صحیح می­باشد. سالمندانی که شیوه زندگی سالمی دارند، از توانایی بیشتری برای بهره­مندی از یک زندگی سالم برخوردار بوده و احتمالاً به مدت طولانی­تری، از یک زندگی بدون بار بیماری و ناتوانی بهره خواهند برد؛ به طور کلی، انتخاب شیوه زندگی سالم در زندگی فردی همه، خصوصاً افراد سالمند، جنبه­ی بسیار حیاتی دارد.