اصول حاکم بر سیاست کیفری اسلام در شرایط قصاص

نوع فایل :word 

تعداد صفحات :۱۰۹

قصاص در لغت به معنای پیروی کردن می باشد و تعریف اصطلاحی آن نیز، از معنای لغوی برگرفته است. ماده ۱۴ قانون مجازات اسلامی بر اساس تعاریف فقهی و حقوقی، اینگونه قصاص را تعریف می کند. قصاص کیفری است که جانی به آن محکوم می شود و باید با جنایت او برابر باشد.بررسی سوابق تاریخی جوامع بشری و ادیان قبل از اسلام بیانگر اعمال مجازات قصاص در مقابل جرم قتل عمدی و ضرب و جرح عمدی می باشد و تنها در میان ادیان قبل از اسلام، دین مسیح نیز پیروان خود را به عفو و گذشت توصیه می نموده است.نظام حقوقی ایران نیز که قوانین آن برگرفته از منابع اسلامی مانند قران، روایات و اجماع و عقل می باشد مجازات قصاص را برای قتل عمدی پیش بینی نموده است.مطالعه های صورت گرفته پیرامون برخوردهای پیشین جامعه عرب قبل از اسلام بیانگر این است که نحوه برخورد با قاتل برحسب قوی یا ضعیف بودن جانی یا تعلق وی به قبیله خاص متفاوت بوده و با ورود شریعت اسلام با وضع قصاص، تناسب بین جرم و مجازات را ایجاد و تفاوت های قبیله ای و جنسیتی و مانند آن از بین برده می شود. از آنجایی که هدف اسلام حفظ نظم و امنیت و حیات جامعه می باشد برای تحقق این هدف، بایستی موانع کافی جهت بازدارندگی از ارتکاب جرم قتل ایجاد می نمود و این همان تعیین مجازات قصاص در اسلام است در عین رویکرد شدید اسلام به مجازات قتل عمد، رویکرد تخفیفی نیز با شرایط خاصی نیز لحاظ شده که همان توصیه به گذشت و عفو می باشد.با بررسی جوامعی که مجازاتی غیر از مجازات قصاص برای قتل عمد در نظر گرفته اند، مشاهده می گردد همچنان ارتکاب به این جرم در حال افزایش می باشد.با توجه به روحیه انتقام جویی انسانها، تنها راه فروکش نموده این روحیه، برخورد متقابل می باشد لذا اسلام در حین اینکه به مجرم توجه دارد به مجنی علیه یا اولیاء دم نیز توجه خاصی قائل است به طوریکه اجرای قصاص را منوط به تقاضای اولیای دم یا مجنی علیه نموده است و همچنین به آنان این اختیار را داده تا در مقابل عفو و گذشت خود، دیه مطالبه نمایند و این امر باعث می شود که مجازات قصاص با وجود شرایطی قابل تحقق و اجرا گردد و درباره شخص مجرم اجرا گردد و از حالت قبیله ای و جنگ و خونریزی و انتقام جویی و … خارج گردد.در عین اینکه قصاص با تحقق شرایطی مانند هم کفر بوده، عاقل بودن جانی و مانند آن قابل اجرا می باشد لذا هنگام اجرای قصاص نیز رعایت شرایطی مانند ممنوعیت از مثله کردن و جلوگیری از آزار و اذیت مجرم هنگام قصاص و مانند آن الزامی است.و در پایان نیز عواملی که در سیاست کیفری اسلام موجب سقوط قصاص می گردد و عفو و گذشت مجنی علیه یا اولیای دم می باشد که به صورت مطالبه دیه یا گذشت (بلاعوض) یا مرگ جانی می باشد. شایان ذکر است در مواردی اگر مجنی علیه در حال فرار بمیرد بایستی دیه از اموال وی پرداخت گردد و در صورتی که کسی ایشان را فراری دهد و یا در حین فرار قاتل بمیرد فراری دهنده بایستی دیه قتل عمدی را به اولیای دم بپردازد.