بررسی آموزه های اخلاقی(فضایل)در دو دفتر اوّل و دوّم مثنوی

توضیحات

مقدمه

علم اخلاق حاوی مسائل مهم و قابل توجهی است.در تمام جوامع انسانی و در همه قرون و اعصار اخلاق به عنوان رکن جامعه محسوب می شود و دارای اهمیت فراوانی است و اهمیت آن ربطی به ادیان و مذاهب و جامعه خاصی ندارد بلکه در تمام طول تاریخ و در تمام ادیان و جوامع فضایل و آموزه های اخلاقی را ستایش و رذایل اخلاقی را نکوهش کرده اند.

 فصل اول که کلیات تحقیق

 فصل دوم که پیشینه تحقیق

  به زندگی و شعر و آثار مولانا ،سابقه تالیفات اخلاقی و کتاب هایی که در زمینه اخلاق و سیر تحول کتب اخلاقی در فرهنگ اسلامی و مهم ترین تالیفات اخلاقی از قبیل احیاء علوم دین ،جامع السعادات و… اشاره شده است.

 فصل سوم به روش تحقیق و ابزار گردآوری اطلاعات

 فصل چهارم یافته های تحقیق

و تجزیه تحلیل آنها بررسی شده به طوری که ابتدا به تعریف علم اخلاق ،موضوع علم اخلاق ،اهمیت و هدف و رابطه علم اخلاق با علوم دیگر همچون دین ،فقه ، فلسفه ،تعلیم و تربیت ،روانشناسی ،طب پرداخته شده است.در مورد ویژگی های نظام اخلاقی و روش های اخلاقی در مصر باستان ،هند باستان ،چین باستان ،ایران باستان و زمان معاصر و همچنین به گونه های اخلاقی و عالی ترین مکاتب اخلاقی و مکتب سعادت و فضیلت و به تفاوت این دو مکتب اشاره شده است.در ادامه به اخلاق نظری و عملی و همینطور اخلاق در مثنوی فضایل و رذایل اخلاقی تعریف فضیلت و رذیلت و بعد اصول چهارگانه اخلاق اشاره شده است.فضایل و آموزه های اخلاقی در مجموعه ورّام و کیمیای سعادت و به شعبه های اخلاقی از دیدگاه خواجه نصیر الدین طوسی و به اخلاق فردی ،اجتماعی ،خانوادگی و دینی از دیدگاه قرآن کریم اشاره شده است و در ادامه اشعار دفتر اوّل و دوّم مثنوی معنوی مولوی مطالعه و فضایل و آموزه های اخلاقی که در اشعار به آنها تاکید شده تفکیک و آیات قرآن کریم و به چند احادیث و روایات که مربوط به آن آموزه اخلاقی در اشعار مثنوی می باشد بررسی شده و اشاره ای هم به رذایل اخلاقی شده است.

 فصل پنجم هم نتایج و پیشنهادات آورده شده

که می توان گفت مبنای مباحث اخلاقی مثنوی معنوی مولوی ریشه در قرآن و احادیث و روایات و اندیشه های عرفانی دارد او در اشعار خود به بسیاری از فضایل و رذایل اخلاقی اشاره نموده و کمتر صفحه ای را می توان یافت که خالی از باید ها و نباید های اخلاقی نباشد که اینها همه الهام گرفته از قرآن و روایات و احادیث است و مولوی جهت فهم این مفاهیم حکایت ها و داستان هایی را چاشنی آن اشعار کرده است.

    ۱-۱درآمد

علم اخلاق حاوی مسائل مهم و قابل توجهی است که در طول تاریخ در تمام جوامع و ادیان ، فضایل را ستوده اند و رذایل را نکوهش و نهی نموده اند.آثار علمای اخلاق پر است از طبقه بندی این بایدها و نبایدها و نقش هرکدام در زندگی انسان علاوه بر آیات قرآن کریم بارها و بارها انسان را به این فضیلت دعوت نموده و از رذایل نهی می کند.روایات ائمه معصومین (ع) نیز این موضوع را به کرَات معرفی نموده اند و نقش آنها را در سعادت یا شقاوت انسان بیان نموده اند.مثنوی هم سرشار از آموزه های اخلاقی است ، کمتر صفحه ای را می توان یافت که خالی از بایدها و نباید ها نباشد و این الهام گرفته از قرآن و روایات است.پایان نامه حاضر مختصری است از این آموزه ها.

۱-۲بیان مساله

علم اخلاق به عنوان یکی از مهم ترین علوم دارای طبقه بندی خاصی است که از دو قسمت مهم بایدهامثل صداقت ، وفای به عهد ، اخلاص ، توکل ، رضا ، امانت داری ، صبر و…ونبایدها مانند دروغ، غیبت، پیمان شکنی، اسراف، تمسخر، دزدی و…تشکیل می شود و در اهمیت آن همین بس که آیات و روایات بیانگر این موضوع است.در این پژوهش ابتدا به تعریف اخلاق ، تاریخچه علم اخلاق ، اهمیت آن ، هدف آن و ویژگی های نظام اخلاقی اسلام و سپس به بحث فضایل و رذایل از نظر نویسندگان مختلف پرداخته شده و سپس با بررسی شعر مثنوی به تعریف  فضایل و رذایل اخلاق ، شواهد قرآنی ، احادیث و روایات و شواهد در مثنوی پرداخته شده است.

۱-۳اهمیت و ضرورت تحقیق

مولانا از ارکان شعر فارسی است و شعرش همواره متضمن رمز و مفاهیمی است که بدون تفکر و تعمق در شعر وی و شناختن واژه های کلیدی هرگز نمی توان به عمق معنی آن پی برد.از طرف دیگر اخلاق و ارزشهای اخلاقی نه تنها در اسلام ، بلکه در تمام مذاهب و ادیان و فرهنگها دارای اهمیت فراوانی است.علاوه برآن که اخلاق از ارکان اسلام می باشد ، عامل پیوند انسان به پروردگار نیز می باشد.ارزشهای اخلاقی در شعر مولوی جایگاه ویژه ای دارند و شعر وی پیوند ناگسستنی با اخلاق و فضایل و رذایل اخلاقی دارد، انجام این پژوهش می تواند تا حدود زیادی مسائل اخلاقی را بازگو نماید و توجه مخاطبین را به نکته های جالبی جلب نماید.