بررسی کهن الگوهای داراب نامه طرسوسی

نوع فایل :word 

تعداد صفحات :۱۶۴

نقد کهن ­الگویی، از رویکرد­های نسبتاً جدید در زمینه نقد متون ادبی است که از یافته ­های علومی چون روانشناسی، مردم ­شناسی و اسطوره­ شناسی برای تحلیل متن کمک می­گیرد. شالوده اصلی این نقد را کهن ­الگو تشکیل می­دهد. کهن ­الگو اصطلاحی است که یونگ برای آن بخش از ناخودآگاه روان که مشتمل بر تجارب موروثی انسان­ که در هر زمان و هر مکانی، به اشکال مشابه متجلی می­شود، به کار برد. زمینه نمود کهن­ الگو خواب­ها، اساطیر، متون ادبی و نظایر آن است. داراب­نامه از متون ارزشمند حماسی در قرن ششم، روایت ابوطاهر طرسوسی از زندگی داراب فرزند بهمن و شرح حال اسکندر و بوران­دخت است. یکی از جنبه ­های مهم این اثر حضور پررنگ کهن­ الگوهاست به گونه­ ی که بدون بررسی و نقد و تحلیل این امر، بخش مهمی از خلاقیت مؤلف مغفول خواهد ماند. پژوهش حاضر، بررسی کهن­ الگوهای این اثر است. با توجه به روایی بودن داراب­ نامه، برجسته­ ترین کهن­ الگوی این اثر، کهن­ الگوی سفر قهرمان است. در هر دو بخش کتاب تولّد، زندگی، سفر و ماجراهای آن در شرح حال داراب و اسکندر، کمابیش بر کهن­ الگوی جهانی سفر قهرمان منطبق است. داراب توسط پیک به سفر «دعوت» می­شود و ابتدا در اجابت دعوت «تعلّل» می­ورزد و سپس سفر را آغاز می­کند. با فائق آمدن بر نگهبانان «آستان نخستین»، وارد «جاده آزمون» می­شود و بر موانع آن غلبه می­کند. سپس با «زن وسوسه­ گر» مواجه می­شود و سرانجام با «خدابانو» ازدواج می­کند. وی در «آشتی با پدر» موفق عمل می­کند و به «برکت نهایی» می­رسد. اگرچه وی در ابتدا از بازگشت «امتناع» می­کند، اما در نهایت به وطن باز می­گردد و از نگهبانان «آستان بازگشت» عبور می­کند و با غلبه بر مشکلات پیش رو، «ارباب دو جهان» می­شود. اسکندر نیز این مراحل را در زندگی خود تجربه می­کند. مؤلف در ضمن کهن­ الگوی سفر قهرمان، از مجموعه کهن­ الگوهای روانشناسیِ تحلیلی از جمله آنیما، پیرِ دانا، مادرِ مثالی و سایه­ ها بهره گرفته است. همچنین به موارد بسیاری از کهن­ الگوی آفرینش از جمله بازخوانی آفرینش نخستین، یاد کردن از نخستین­ها، مقدس ­نمایی، دوستی با حیوانات و ساخت شهرها  در داراب­ نامه اشاره شده است. از میان این موارد، بازخوانی آفرینش نخستین و مقدّس نمایی از بسامد بیشتری برخوردارند. همچنین در بخش کهن ­الگوی باروری، بسیاری از موارد این کهن­ الگو از جمله آیین­های باروری، پرستش نمادهای باروری، قدرت جادویی شاه، وظیفه باروری شاه و قربانی استفاده شده است.