الگوی اقتصادی در سوره بقره

نوع فایل :word 

تعداد صفحات:۱۶۷

اجزای نظام اقتصادی رفتارهای ارادی انسان‌ها در سه حوزه تولید، توزیع و مصرف است.استخراج آیات مرتبط اقتصادی قرآن، طبقه بندی و تبیین دلالت آنها به ظاهر ساده است، ولی در واقع به‌دلایل آمیختگی مطالب و پراکندگی آیات، تنظیم استنباط و تفسیر آنها، پیچیده است. سوره بقره با داشتن ۲۸۶ آیه (بزرگترین سوره قرآن کریم)،۷۰ آیه آن به نوعی به موضوع های اقتصادی می پردازد. تعدیل ثروت از طریق خمس و زکات امری واجب است، ولی اسلام برای تعدیل ثروت راه‌های غیر الزامی دیگری نیز از قبیل وقف، هبه، صدقه، انفاق، وصیّت، کفّاره، نذر، عهد، ایثار و قرض الحسنه قرار داده است. پس از شرح مفاهیم قرآنی سوره این‌طور بیان شد که هدف غایی نظام سرمایه‌داری دستیابی به بیشترین لذت مادی است در حالی‌که هدف غایی نظام اقتصاد اسلامی تقرب به خداوند است. اندیشه‌مندانی مانند ابن‌تیمیه، ابن‌خلدون، شیخ طوسی و همچنین در میان معاصران کسان بسیاری از جمله شهید سید محمد باقر صدر و علمای دیگر تلاش‌هایی در زمینه اقتصاد اسلامی داشته‌اند.  بنا بر آنچه گفته شد آیات اقتصادی سوره بقره با محورهای تولید، توزیع و مصرف دسته‌بندی شده‌اند. کار و تولید در اسلام ارزش ذاتی داشته و گستره آن فراتر از جایگاه اجتماعی و معنوی افراد است. توزیع یعنی تخصیص ثروت‌ها و اموال به افراد و اقشار و سایر بخش‌های جامعه است. دسته‌بندی آیات با موضوع رساله با توجه ویژه به ترجمه استاد فولادوند و شرح آن از تفاسیر مجمع‌البیان، جوامع‌الجامع، المیزان، نمونه و روشن آمده است. آیه مبارکه۳ به‌عنوان اولین اشاره اقتصادی قرآن در سوره بقره و آیات ۲۶۱ تا ۲۷۴ با موضوع انفاق، آیات ۲۷۵ تا ۲۸۱ با موضوع ربا، آیه ۲۸۲ به‌نام آیه وام یا تداین، آیه ۲۴۵ با موضوع قرض‌الحسنه و.. در این سوره بیشترین احکام اقتصادی را در بر می‌گیرد. درآمد ربوی نابودشدنی است در حالی‌که منافع پرداخت صدقات افزایش می‌یابد. زکات جزء مالیات‌های اسلامی و اولین تأمین اجتماعی در جهان است. از موارد لقمه حرام، رعایت نکردن اموال عمومی و بیت‌المال است. هدف غایی نظام اقتصاد اسلامی دستیابی افراد به بالاترین مرحله عبودیت و تقرب به‌خداوند است. هدف نهایی تولید و توزیع، مصرف در جهت رفاه و تقویت بنیه اقتصادی و حرکت در مسیر معنویت است و دین اسلام الگوی مصرف مشخصی را به روش‌های گوناگونی بیان نموده‌است. لذا توجه جدی به اوامر و نواهی قرآن مجید و مطالعه استنباطات مفسران بزرگ می‌تواند انسان‌ها را با ضمن تمتع از منافع اقتصادی از ورود به مسیر خلاف عزت و حکمت بشری پیشگیری نماید.