توضیحات
-۱- مقدمه
در دنیای کنونی به دلیل رشد و توسعه علوم و تکنولوژی و نفوذشان در عرصه های مختلف زندگی، کلیه امور و فعالیت های حیات اجتماعی در جوامع گوناگون با آنان پیوندی نا گسستنی پیدا نموده اند. با این همه هیچ فعالیتی بدون انسان امکان تحقق نخواهد داشت. لذا همچنان انسان در مدار کلیه فرایندهای تولید کالا و ارائه خدمات قرار دارد. با ترقی علوم مختلف به ویژه علوم روانشناختی و تربیتی، علوم زیستی و به خصوص علوم اجتماعی دیگرآن اندیشه کهن و نگرش مکانیکی و تک بعدی به انسان و صرفاً موجودی فیزیکی یا اقتصادی پنداشتن او به کلی رنگ باخته استدر هر سازمانی، عوامل تشکیل دهنده ی منابع انسانی، افرادی با احساس هستند که اگر انگیزه کافی داشته باشند استعداد و مهارت خود را در خدمت سازمان به کار خواهند گرفت و چرخ های آن را به حرکت در خواهند آورد. از طرفی خودکفایی و استقلال هر جامعه ای بر پایه ی وجود سازمان های آموزشی آن جامعه استوار است و همچنین نقش کلیدی کارکنان متعهد، خلاق، شاد، پر انرژی و با وجدان کاری بالا بر کسی پوشیده نیستتحقیقات درباره ی مسائل نیروی انسانی نشان می دهد که سازمان هایی که بر بستر افزایش دانایی نیروی انسانی خود پیش می روند و مشارکت و همفکری نیروهای انسانی را در امور سازمانی خود می طلبند، به مراتب از هم افزایی بیشتری نسبت به سازمان های ایستا و سنتی که راه های میان افراد را بسته نگه می دارند و برای فرایندهای اطلاعاتی میان کارکنان، محدودیت ایجاد می کنند، برخوردارندامروزه آموزش و پرورش به عنوان یکی از خرده سیستم های جامعه نقش مهمی در فرآیند توسعه دارد اگر مولفه های توسعه را در ابعاد مختلف سیاسی، فرهنگی، اجتماعی، اقتصادی و آموزش مورد بحث و بررسی قرار دهیم ناگزیر نقش آموزش و پرورش را در این زمینه نمی توان نادیده انگا شت. از این رو چنین نهادی که خود توسعه آفرین است و موتور محرکه ی همه ابعاد توسعه است نیاز مبرمی به توسعه درونی خود دارد. به عبارت دیگر در فرآیند توسعه تغییر و تحول در ساختار، برنامه ها، اهداف و روش ها، در همه نهادهای اجتماعی به ویژه آموزش و پرورش ضرورتی اجتناب ناپذیر است. همان گونه که فلیپ کومبز می گوید: ریشه اصلی همه مشکلات و بحران های تعلیم و تربیت در مدیریت آموزشی است. اگر مدیریت آموزش اصلاح گردد و تغییر و تحول اساسی در آن ایجاد شود، مسائل و مشکلات دیگر نظام آموزش نیز اصلاح خواهد شد. یکی از راه های تغییر و تحول در مدیریت آموزش و اصلاح آن کاربست مدیریت مشارکتی است(خدیوی و همکاران، ۱۳۸۸). در سازمان گسترده ای به نام آموزش و پرورش، مشکلات برنامه ریزی، سازماندهی، هماهنگی، ارزشیابی، نیاز به مدیریت مشارکتی را دو چندان می سازد. البته آموزش و پرورش بنابر رسالت خود فرهنگ ساز مشارکت نیز هست، لذا توجه به مشارکت و مدیریت مشارکتی را اول باید از درون خود آغاز کند و سرانجام آن را در جامعه و نهادهای آن گسترش دهداز طرف دیگر از میان همه مفاهیمی که متخصصان رفتار سازمانی، مدیریت و روان شناسان سازمانی و صنعتی در موقعیت های سازمانی مختلف مورد مطالعه قرار داده اند، انگیزه از مهمترین زمینه های پژوهشی مؤثر در رفتار فرد در سازمان است. انگیزه موتور حرکت انسان است، فردی که انگیزه دارد، دارای خلاقیت، نقش نمادین و الگویی و نوآوری می باشد و میل به حرکت را در خود و دیگران ایجاد و سیستم را پویا می کند، کارآفرین است و … اینها از خصیصه های یک معلم و مدیر آموزشی است. بدین ترتیب افرادی که فاقد انگیزه هستند اهداف یادگیری را عقیم و رغبت به ادامه تحصیل و موفقیت تحصیلی در دانش آموزان را کاهش و در نهایت منجر به بی تفاوتی و بی انگیزشی خود و سایر معلمان می شوندواژه انگیزش در اصطلاح به معنای پویایی و حرکت است. از نظر سازمانی انگیزه عبارت است از عامل درونی که باعث تغییر در رفتار و حرکت در مسیر پیشبرد و اهداف سازمانی می گردد. منابع هر سازمان به دو دسته منابع انسانی و منابع مادی تقسیم می شود؛ از آنجا که منابع مادی نیز توسط منابع انسانی مورد استفاده قرار می گیرد، استفاده بهینه از این منابع مادی بدون داشتن نیروی با انگیزه قابل میسر نیست. در دنیای پیشرفته امروز، در هر سازمانی نیروی انسانی عمده ترین سرمایه و یکی از عوامل تاثیر گذار در تحقق اهداف هر سازمان محسوب می شود(قربانی، ۱۳۸۹). برای رسیدن به این اهداف باید عوامل انگیزاننده را در انسان شناخت و در جهت تامین نیازهای ضروری او بود. آنچه مسلم است و باید مورد پذیرش قرار گیرد این است که به علت تفاوتهای فردی، انگیزه های افراد با یکدیگر متفاوت می باشد پس قبل از هر گونه اقدام در زمینه ایجاد انگیزش لازم است ویژگیهای فردی اشخاص شناخته شود تا بتوان عوامل انگیزش در آنان را تشخیص داد. مدیران و مسئولان باید بدانند که نیروی انسانی با انگیزه در بقاء، پویایی، تحقق سیاست ها و استراتژی سازمان تاثیر گذار است زیادی برخوردار است. کارایی و اثربخشی سازمان ها به کارایی و اثربخشی نیروی انسانی آن سازمان بستگی دارد و یکی از مسائل مهمی که در هر سازمانی باید مورد توجه قرار گیرد، انگیزش و رضایت شغلی کارکنان آن سازمان است. از آنجایی که معلمان یکی از منابع انسانی مهم آموزش و پرورش هستند، لذا توجه به انگیزش شغلی ایشان امری مهم تلقی می شود. بر همین اساس، مشارکت در تصمیم گیری و انگیزش شغلی جایگاه ویژه ای را در مطالعات مدیریت منابع انسانی به خود اختصاص داده اند. زیرا این ساختارها می توانند در جهت پیشرفت و بقای سازمان در آینده نظیر ترک شغلی، تأخیر، کم کاری، غیبت و .. مؤثر باشند و در نهایت بر بهره وری نیروی انسانی تأثیر به سزایی داشته باشند. پس بسیار شایسته است که مشارکت در تصمیم گیری، انگیزش شغلی و اهم مطالب مربوط به آنها بررسی شده و موانع و مشکلات مؤثر بررسی شده و راهبردهایی جهت مقابله و رفع موانع مشارکت در تصمیم گیری ها و انگیزش شغلی معلمان تحلیل و ارائه گردد تا بتوانیم با به‌کارگیری راهبردها بر مشکلات فائق‌آمده و محیط کلاس و مدرسه را به محیطی جذاب، شاد و مثبت جهت حداکثر تعامل و یادگیری تبدیل کنیم. بنابراین بر اساس ضرورت آشنایی با این مؤلفه ها در پژوهش حاضر به بررسی و شناخت رابطه مشارکت در تصمیم گیری ها و انگیزش شغلی معلمان خواهیم پرداخت. بنابراین در این فصل بعد از مقدمه ذکر شده به بیان کلیات تحقیق از قبیل بیان مساله تحقیق، ضرورت و اهمیت تحقیق، فرضیه ها و اهداف تحقیق و … می پردازیم.
۱-۲- بیان مسأله
هر شغل دارای صفت ها و ویژگی هایی است که وظایف کارکنان را تحت تأثیر خود قرار می دهد و باعث می شود که افراد در آن شغل احساس رضایت یا عدم رضایت کنند. خصوصیاتی مثل میزان مسئولیت، تنوع وظایف، مرتبه و شان در محل کار، مسئولیت اجتماعی و جایگاه شغل در محل کار، ویژگی هایی است که ارضا کنندگی شغل را ذاتاً تحت تاثیر قرار می دهد. مسلماً هر شغلی که از ارزش ذاتی بیشتر، استقلال و خودکفایی زیادتر، تنوع و باز خورد مستقیم و مناسبتری برخوردار باشد، افراد را برای انجام دادن بهتر کارهایشان بیشتر تحریک می کند(قمری و همکاران، ۱۳۹۱). انگیزش کارکنان بر بهره وری و عملکرد هر سازمان، رضایت شغلی افراد و نحوه انجام وظایف تأثیر می گذارد. از طرفی تقویت و شناخت عوامل تأثیر گذار بر انگیزش، باعث برانگیخته شدن حس خلاقیت و نوآوری در کارکنان می شود(گمینیان، ۱۳۸۳). افراد با انگیزه زیاد اغلب عملکردهای بهتری از سایر افراد دارند. لذا همواره باید ارضای نیاز کارکنان به طور ذاتی فراهم شود و به عبارتی دیگر، ماهیت کار انگیزشی باشد(۳). کنکاش در مسأله انگیزش پاسخ چراهای رفتار آدمی است. چرا انسان کار می کند، چرا بعضی افراد بسیار فعال و برخی کم کارند، علت علاقه به شغل و بی علاقگی به کار چیست، این سوالات و بسیاری دیگر همه با موضوع انگیزش در ارتباطند و پاسخ به آنها در انگیزش و انگیزه های کارکنان خلاصه می شود(الوانی، ۱۳۸۵). دارا بودن انگیزه کار در جهت دهی به انگیزه های سالم یکی از ضرورت ها در کاربرد صحیح منابع انسانی است. بررسی شیوه های رفتار کارکنان، خواسته های افراد از مشاغلشان، چگونگی رضایت آنها و مسائلی از این قبیل، اذهان را به طرف مسئله انگیزش افراد جلب می نماید. نیروی انسانی کارآمد، امروزه به گونه ای است که اگر نیازهای واقعی او کشف و شناسایی نگردند و بموقع به آن نیازها پاسخ داده نشود، احتمال کناره گیری او از شغل وجود خواهد داشت. لذا طراحان و برنامه ریزان هر شغل بایستی در جستجوی یافتن عوامل انگیزشی باشند، تا بتوانند با توجه به آن افراد را به سمت فعالیت و کارایی بالاتر راهنمایی نمایند(حقیقی، ۱۳۸۸). بنابراین نظر به حساسیت و اهمیت وظیفه و کارکرد شغل معلمی و مراکز آموزشی در جامعه، ضرورت طراحی مشاغل به گونه ای انگیزشی و چالشی کاملاً احساس می شود.مشارکت به عنوان یکی از ابزارهای حیاتی است که در زندگی انسان ها همواره مورد توجه بوده است. زندگی در اجتماع بر پایه مشارکت استوار بوده چرا که پیش بینی و تصمیم گیری در زمینه راه های رسیدن به اهداف به صورت گروهی، منجر به راه حل هایی منطقی تر و مطمئن تر می شود. در جنبه های الهی و مذهبی مشارکت در فعالیت های عبادی مورد تأکید قرار گرفته است و در جنبه های اداری و سیاسی به عنوان ابزاری نیرومند مورد توجه است. در مفهوم مشارکت دو نکته نهفته است که اندیشه ی برابری ارزش انسان ها یکی از اساسی ترین و بنیادی ترین نکات آن است و اندیشه دیگر نهفته در آن، به مشارکت به عنوان یک فراگرد اشاره می کند که از طریق آن کارکنان به دگرگونی هایی دست می یابند و خود را جزئی از تحولات به شمار آورده به آن تعهد و دلبستگی دارند و موجب گسترش پیوند میان افراد و افزایش اعتماد می شود و زمینه برای مردم سالاری و خود فرمانی فزونی می یابد. منظور از مشارکت کارکنان کلیه ی اقداماتی است که میزان نفوذ و مسئولیت کارکنان را در فرآیند تصمیم گیری از طریق نمایندگی مناسب در سطوح مختلف سازمان افزایش می دهد و هدف از آن نیز این است که از طریق دخالت دادن کارکنان در فرآیند تصمیم گیری از میزان برخوردها و تعارضات موجود بین مدیران و کارکنان کاسته شود و طرفین کار با داشتن حق و فرصت مساوی برای تبادل نظر و تصمیم گیری درباره ی مسائل سازمانی، خود را متعلق به گروه واحدی بدانند که در جهت تحقق هدف های مشترک فعالیت می کنند(زاهدی، ۱۳۶۹).می دانیم که انسان ذاتاً مشارکت جو بوده و زندگی جمعی منوط به مشارکت می باشد و برای زندگی اجتماعی مشارکت امری اجتناب ناپذیر است که این خصوصیت در سازمان ها ضروری می‌باشد چراکه مشارکت هم نیازهای افراد و هم نیازهای سازمان را در جهت تحقق اهداف آن تأمین می کند از جمله این سازمان ها می توان مدارس را عنوان کرد که نیاز مشارکت در آن لازم و امری ضروری می باشد که این امر می تواند از طریق تشکیل شورای معلمان در مدارس تحقق یابد.مشارکت در آموزش و پرورش زمینه ی تمرین و کسب آمادگی و تجربه ی لازم برای انجام مشارکت های وسیع تر در عرصه های بزرگ اجتماعی و سیاسی را فراهم می آورد. به بیان دیگر همواری راه دشوار توسعه سیاسی و مشارکت های همگانی را باید در تلاش برای ایجاد در زمینه های فرهنگی و بطور خاص آموزش و پرورش جستجو کرد. به زعم اهمیت مشارکت معلمان در تصمیم گیری های مدرسه و انگیزش شغلی در آن پژوهشگران کشور ما کمتر به این مهم پرداخته اند. بنابراین بر پایه آنچه بیان شد، در یک جمع بندی کلی می توان گفت مشارکت دادن کارکنان در فرایندهای تصمیم گیری، از طریق پیوند جویی گروهی و همانند سازی با روحیه ها و خط و مشی های سازمانی، باعث تقویت انگیزش شغلی بین کارکنان می شود. از طرفی وزارت آموزش و پرورش با درک نقش و تاثیر عمیق مشارکت نیروی انسانی در اداره امور مدارس و همچنین نقش نظام آموزش و پرورش به ویژه در توسعه پایدار کشور، سعی نموده است با وضع قوانین و تصویب آیین نامه های مختلف در راستای سند تحول بنیادین، برنامه های توسعه و مصوبات شورای عالی آموزش و پرورش، بستر مناسب مشارکت معلمان در تصمیم گیری های مدارس را بیش از گذشته فراهم آورد. چنانکه در فرازی از مقدمه آیین نامه اجرایی مدارس مصوب ششصدو پنجاه و دومین جلسه شورای عالی آموزش و پرورش (۱۳۷۹) آمده است: «تحقق اهداف متعالی آموزش و پرورش و لزوم توجه به روحیات و ویژگی های نسل جوان، تفاوت های ناشی از شرایط جغرافیایی و محیطی و محدودیت منابع و امکانات، ایجاب می کند که اداره امور مدارس مبتنی بر افزایش قدرت تصمیم گیری، استقلال نسبی، انعطاف پذیری و روش های غیر متمرکز و مشارکت جویانه باشد تا بتواند فضای عمومی مدرسه را پویا، پرنشاط و فعال نموده و توانمندیها و خلاقیت های مدیران، معلمان و دانش آموزان را به خوبی شکوفا و متجلی سازد. بنابراین براساس مقدمه فوق و بررسی پیشینه پژوهش و مطالعه سایر پژوهش های صورت گرفته و با توجه به اهمیت موضوع، سوال اصلی پژوهش حاضر این است که چه رابطه ای بین میزان مشارکت در تصمیم گیری ها با انگیزش شغلی معلمان مدارس متوسطه اول(راهنمایی) ناحیه یک بندرعباس وجود دارد؟
۱-۳- اهمیت و ضرورت تحقیق
نیروی انسانی مهمترین رکن یک سازمان است و موفقیت یا عدم موفقیت سازمان، ارتباط تنگاتنگی با عملکرد کارکنان آن دارد. در سال های اخیر سازمان ها سعی کرده اند از طریق ایجاد انگیزش در نیروی انسانی آنها را به مشارکت مفید و سازنده در طرح هایی که به وسیله سازمان رو به گسترش است وا دارند.در هر سازمانی عوامل تشکیل دهنده ی منابع انسانی، افرادی با احساس هستند که اگر انگیزه کافی داشته باشند استعداد و مهارت خود را در خدمت سازمان به کار خواهند گرفت و چرخهای آن را به حرکت در خواهند آورد. از طرفی اساس خودکفایی و استقلال هر جامعه ای برپایه ی وجود سازمان های آموزشی آن جامعه استوار است و همچنین نقش کلیدی کارکنان متعهد، خلاق، شاد، پرانرژی و با وجدان کاری بالا بر کسی پوشیده نیستمعلمان یکی از منابع انسانی مهم آموزش و پرورش هستند. یک معلم تا ابدیت تأثیر خود را می گذارد او هیچ وقت نمی تواند بگوید تأثیرش کجا متوقف می شود. او کسی است که درهای بسته شده زندان را باز می کند. به قول هوگو هر کس در یک مدرسه را بگشاید در زندانی را بسته است(حسین و همکاران، ۲۰۱۰). هر قدر معلمی از انگیزه کاری بالاتری برخوردار باشد به همان میزان می تواند در کلاس از کارایی بیشتری برخوردار گردد. یافته های پژوهشی بیانگر این مطلب است که معلمانی که دارای انگیزه بالاتری هستند، دانش آموزانشان از پیشرفت تحصیلی بالاتری برخوردار می شونداز طرفی نقش و اهمیت تصمیم گیری در سازمان ها بر کسی پوشیده نیست از دیدگاه علمی اندیشه دخالت نیروی انسانی در تصمیم گیری ها به طرق مختلف و متنوعی در نظریه های مربوط به حوزه علوم انسانی ابراز گردیده است بطوریکه برخی از صاحب نظران، مدیریت را مترادف با تصمیم گیری می دانند
نقد و بررسی‌ها
هیچ دیدگاهی برای این محصول نوشته نشده است.