جنسیت و شهروندی در تهران: مطالعه ی جامعه شناختی تفاوت های جنسیتی در حق به شهر

نوع فایل :word 

تعداد صفحات :۲۷۰

یا استفاده از شهر و مشارکت در شهر است و با ارائه ­ی نقد مارکسیستی از نابرابری شهری، این مساله را مطرح می­کند که فضای شهری در راستای تحقق خواسته­ های نظام سرمایه ­داری، طبقه ی حاکم و بدون توجه به نیازهای طبقات فرودست ساخته شده است. در این پژوهش، با توجه به اهمیتی که فرد و ادراک او از فضا و کنش­های فضایی در نظریه­ی لوفور دارد و با تکیه بر مفهوم فضای ادراک شده که به ادراک کنشگران اجتماعی نسبت به امر شهری اشاره می­کند، نسبت به سنجش میزان تحقق حق به شهر اقدام شده است. از طرفی، شهر، هم در موجودیت فیزیکی و هم در موجودیت اجتماعی تعلق کمتری به زنان دارد و کمتر مناسب مشارکت زنان در فراگردهای جاری در آن شناخته شده است. این مساله به کاهش تحرک زنان در شهر، انحصار فضاها به مردان، نادیده گرفته شدن جسم زنانه در طراحی شهری و… انجامیده است که سبب عدم بهره ­مندی زنان از حق به شهر به اندازه ­ی مردان شده است.  این نوشتار با استفاده از چهارچوب نظری ارائه شده توسط هانری لوفور و عملیاتی کردن ایده­ی حق به شهر او، تلاش می­کند در کنار به آزمون گذاشتن نظریه در بستر شهروندی تهران، تفاوت­های جنسیتی موجود را نیز در بهره­ مندی از ادراک حق به شهر آشکار کند و نشان دهد که فرایندهای زندگی روزمره­ی زنان در شهر به دلیل بهره­ مند نشدن آنان از حقوق خود دچار اختلال شده است. جمعیت مورد مطالعه ۸۷۹ نفر از زنان و مردان ساکن شهر تهران هستند که با استفاده از تکنیک نمونه­ گیری خوشه ­ای چندمرحله­ ای انتخاب شده­اند. پس از گردآوری داده ­ها با روش پیمایش، در ابتدا ارتباط مفهوم حق به شهر با شش متغیر تبیین­ کننده­ی آن یعنی، سرزندگی، کنترل فضا، سهم فضایی، تولید فضا، ساماندهی شهری و تصمیم­ گیری در شهر با استفاده از رگرسیون چندمتغیره سنجیده شده و سپس تفاوت­های اساسی حق به شهر میان پاسخگویان زن و پاسخگویان مرد با استفاده از رگرسیون لجستیک و تحلیل خوشه در نرم ­افزار اس­پی­اس­اس نسخه ۱۶ استخراج شده و با استفاده از چهارچوب نظریه­ ی حق به شهر لوفور تحلیل شده است. برای سنجش تفاوت­های طبقاتی در بهره ­مندی از حق به شهر از سنجش همبستگی برآوردهای این مفهوم با شاخص­های درآمدی و محل زندگی استفاده شد. و برای طبقه ­بندی مناطق تهران در خوشه­ های مشارکتی براساس سازه ­ی مفهومی ارائه شده توسط آرنستاین، از تحلیل خوشه استفاده شده است. از روش کیفی (۱۹ مصاحبه) نیز برای وارسی یافته­ های کمی استفاده شده، ضمن این که سازوکارهای جنسیتی ادراک از مولفه ­های حق به شهر مورد بررسی قرار گرفته است. نتایج این پژوهش نشان می­دهد که نظریه­ ی حق به شهر و مفهوم ­پردازی آن از مولفه­ های تاثیرگذار بر ادارک بهره ­مندی از حق به شهر در شهر تهران قابل کاربست است و براساس ادعای آن، حق به شهر ماهیتی طبقاتی دارد. اگرچه لوفور در مورد ارتباط میان فضا و بدن در محدوده­ی سنت پدرسالاری مانده است، در این پژوهش معناداری مفهوم جنسیت در بهره ­مندی از حق به شهر در تهران، به لحاظ آماری و چه با استفاده از شاخص­های کیفی نشان داده شد.