عوامل اجتماعی – جمعیتی مؤثر بر تغییرات الگوی سنی ازدواج در ایران 85-1375 (مطالعه ی موردی فاصله ی سنی زوجین در نقاط شهری و روستایی استان اردبیل)

نوع فایل :word 

تعداد صفحات :۲۸۱

 پایان ­نامه­ ی حاضر، پژوهشی در زمینه ­ی عوامل مؤثر بر تغییرات فاصله­ ی سنی زوجین است که با استفاده از نمونه­ ی ۲۰ درصدی داده ­های خام سرشماری عمومی نفوس و مسکن ۱۳۸۵ به روش تحلیل ثانویه ­ی داده­ های موجود انجام شده است. جمعیت آماری این پژوهش را زنان ازدواج کرده­ی کمتر از ۵۰ سال و مردان ازدواج کرده­ی کمتر از ۵۵ سالِ ساکن در نقاط شهری و روستایی استان اردبیل تشکیل داده است.هدف اصلی پژوهش، شناخت عوامل اجتماعی و جمعیتی مؤثر بر تغییرات فاصله­ ی سنی زوجین بود. به­ منظور نیل به این هدف، پرسش­هایی مطرح شد که مهم­ترین آن عبارت است از: آیا بین ویژگی­های افراد از لحاظ محل سکونت، وضع سواد، وضع اشتغال، وضع مهاجرت و نوع شغل و متغیر وابسته­ی فاصله­ ی سنی زوجین تفاوت معنی­داری وجود دارد؟ همچنین، آیا بین متغیرهای سن، مدرک تحصیلی و دفعات ازدواج افراد و فاصله­ ی سنی زوجین رابطه­ ی معنی­داری وجود دارد؟در این پژوهش، نظریه­ های مختلفی نظیر نظریه­ ی نوسازی، مبادله، برابری جنسیتی و گزینش مهاجرتی و دیدگاه فرهنگی مورد توجه واقع شد و در چارچوب نظری پژوهش نیز، تأکید اصلی بر نظریه­ ی نوسازی بود. براساس نظریه­ ی نوسازی، شهرنشینی، تحصیلات همگانی و صنعتی شدن از طریق تغییر الگوهای ازدواج، می­تواند فاصله­ ی سنی زوجین را تحت تأثیر قرار دهد. همچنین، از دیگر نظریه­ های مذکور نیز در داخل نظریه­ی نوسازی استفاده گردید. نظریه ­ی مبادله از طریق قلمداد کردن سن افراد به عنوان سرمایه­ی فرهنگی و قابلیت ارایه­ی آن در مقابل سرمایه­ی مادی افرادِ دارای موقعیت بهتر، می­تواند با تغییرات فاصله­ی سنی زوجین در ارتباط باشد. نظریه­ ی برابری جنسیتی نیز همزمان با تغییر ساختار خانواده و بهبود موقعیت زنان، مطالبه­ی زنان برای همسان­ه مسری در ازدواج (از جنبه­ هایی مانند سن و …) را مورد تأکید قرار می­دهد. نظریه ­ی گزینش مهاجرتی نیز با تأکید بر گزینشی عمل کردن مهاجرت، در مورد تغییرات فاصله ­ی سنی زوجین در میان بومیان و مهاجران به ­کار برده شد. دیدگاه فرهنگی نیز از طریق بررسی نگرش­ها و اعتقادات رایج در جامعه در ارتباط با فاصله­ ی سنی زوجین مورد استفاده قرار گرفت. بر این اساس، فرضیه ­های پژوهش چنین است: بین ویژگی­های افراد از لحاظ محل سکونت، وضع سواد، وضع اشتغال، وضع مهاجرت و نوع شغل و متغیر وابسته­ی فاصله­ ی سنی زوجین تفاوت معنی­داری وجود دارد. همچنین، میان متغیرهای مستقلِ سن، مدرک تحصیلی و دفعات ازدواج و متغیر وابسته­ی فاصله­ی سنی زوجین رابطه­ی معنی­داری وجود داردبا توجه به یافته­ های پژوهش، مهم­ترین نتایج تحقیق عبارت است از: میانگین فاصله­ ی سنی زوجین در استان اردبیل ۴۷/۴ سال بود. در بیش از ۷۸ درصد از ازدواج­ها، شوهران از همسران، مسن­تر بودند. بیشترین فراوانی زوجین در فاصله­ ی سنی ۱ تا ۴ سال بود (۳/۳۳ درصد). بین فاصله­ی سنی افراد باسواد و بی­سواد تفاوت معنی­داری وجود داشت، اما این تفاوت (در مورد هر دو جنس) در جهتی معکوس با فرضیه­ی مورد بررسی تأیید شد. با افزایش مدرک تحصیلی مردان، فاصله­ی سنی زوجین افزایش یافت و در میان زنان نیز، دارندگان مدرک تحصیلی متوسط، از فاصله­ ی سنی بیشتری نسبت به دارندگان سایر مدارک تحصیلی برخوردار بودند. فاصله­ ی سنی زوجین در میان مردان شاغل، بیشتر از مردان غیرشاغل بود و این فاصله در میان زنان شاغل، کمتر از زنان غیرشاغل بود که این تفاوت در مورد زنان شهری و تمامی مردان معنی دار بود، اما در مورد زنان روستایی معنی­دار نبود. در بین مردان شاغل، فاصله­ ی سنی مردان شاغل در بخش­های غیرکشاورزی با همسر، بیشتر از مردان شاغل در بخش کشاورزی بود. زنان شاغل در بخش­های غیرکشاورزی نسبت به زنان شاغل در بخش کشاورزی، فاصله­ ی سنی کمتری با شوهران داشتند که این تفاوت­های معنی­دار در مورد زنان، مطابق با فرضیه بود، ولی در مورد مردان در جهت معکوس با فرضیه قرار داشت. با افزایش سن مردان، فاصله­ ی سنی زوجین نیز افزایش یافت، ولی با افزایش سن زنان، فاصله­ ی سنی زوجین کاهش یافت که این کاهش در ابتدا (در مورد هر دو جنس) شدیدتر بود و سپس، از شدت آن کاسته شد. بین دفعات ازدواج هر دو جنس (زنان و مردان) و فاصله­ی سنی زوجین، همبستگی مثبت بود. اختلاف بین میانگین فاصله­ ی سنی زوجین مهاجر و بومی، و شهری و روستایی معنی­دار نبود. در تحلیل رگرسیون چندمتغیری نیز در نمونه­ های مردان شهرنشین، مردان روستانشین، زنان شهرنشین و زنان روستانشین به ترتیب، ۶/۵ ، ۳/۴ ، ۸/۳ و ۷/۲۴ درصد از واریانس فاصله ی سنی زوجین تبیین گردید که این تعیین­ کنندگی ناچیز می­تواند نشانگر هنجار فرهنگی مسن­تر بودن شوهر از همسر باشد که در پژوهشی دیگر باید بررسی شود.